نقد زن مدارانه ی حکایت های هزار و یک شب

هزار و یک شب یکی از مهمترین متون ادبی چند ملیّتی است که اصل آن برخاسته از داستان های هندی- ایرانی بوده است. این کتاب آیینه ی تمام نمای آداب و رسوم چندین فرهنگ و تمدن است. زنان به عنوان بخشی از اصلی ترین شخصیت های هزار و یک شب، نقش مهمی را در قصه های شهرزاد ایفا می کنند. با توجه به جایگاه و اهمیَت هزار و یک شب در معرفی و شناخت زنان، تحلیل این اثر کلاسیک از منظر نقد زن محور، حائز اهمیت می باشد و از اهداف مهم این پژوهش، به چالش کشیدن مردسالاری، در قصه هایی است که پهنه ی وسیعی از هند تا مصر را درنوردیده است. در بررسی این اثر، با توجه به روش «الن شوالتر» (1941)، از روش ارزیابی و نقد مجدد ادبیات از دیدگاه زنان یا همان «نقد جلوه های زن» در ادبیات استفاده شده، و با قرائتی زنانه به تحلیل رفتاری شخصیت های زنان، تأثیرات نظام مردسالارانه و دیدگاه راویان در هزار و یک شب، پرداخته است. جامعه ی آماری در این رساله، 141 حکایت از حکایت های هزار و یک شب، از قصه ی«شهریار و برادرش شاهزمان» تا «حکایت کنیز بی نظیر» ترجمه ی عبداللطیف تسوجی (مترجم توانای دوره ی قاجار، وفات قبل از 1297؟ ه . ق.) است. بررسی زن مدارانه ی حکایت ها، نشان می دهد که زنان در این قصه ها حضوری روشن و کنش مند دارند. کاربرد مکر و تدابیر به کار گرفته ی آنها، نوعی واکنش نسبت به وضعیت مردسالارانه ی جامعه است و می توان در این اثر، تحکیم و تضعیف ایدئولوژی های مردسالار را مشاهده کرد. همچنین بررسی روند قصه گویی شهرزاد نشان می دهد که توالی قصه های او سیر هوشمندانه ای را طی می کنند و وضعیت زنان در طول هزار و یک شب، با توجه به فضای مردسالارانه ی قصه ها، به تدریج بهبود می یابد.